Koipua (Myocastor coypus)

NON BIZI DA?

Koipu pare bat urtean

Uretako karraskaria izaki, ezin hobeto moldatzen da ingurune horretan; uretatik hurbil egon ohi da beti, eta 5 minutu inguru arte iraun dezake urpean murgilduta. Bikote-bizimodua egiten du. Galeria laburrak hondeatzen ditu ibaiertzetan eta horien barrenean ezartzen du kabia. Europan, urte osoan dagokio ugalketa-garaia. 

ZERTAZ ELIKATZEN DA?

Uretako landareen hostoez eta zurtoinez elikatzen da.

TAMAINA:

Burua eta gorputza, 40-65 cm. Buztana, 30-40 cm. Pisua, 7-9 kg.

Koipu bat uretan sartzen

BIZIMODUA:
Emeek bi kume aldi izatren dituzte urtean; 128-132 egun bitarteko sabelaldiaren ostean izaten dituzte kumeak, bospasei. Jaioberriak iledunak eta oso garatuak izan ohi dira, erditu eta gutxira igeri egiteko gai direnak; halere, ez dira beregain bilakatzen hiru hilabetara arte.

Otsoa (Canis Lupus)

NON BIZI DA?

Otsoa, mota askotariko habitatetan uarki daiteken animalia da. Oro har, baso hostotsuetan bizi dira, baina bizirauteko behar dituzten harrapakin nahikoak duaden edozein lekutan bizi daitezke. Nahiz eta 1950. urtean otsoa guztiz desagertua egon, azkenengo urteetan gero eta otso gehiago daude Esuakdin, batez ere Karrantzako aldean.

Otso talde bat orein bat ehizatzen

ZERTAZ ELIKATZEN DA?

Otsoa animalia haragijalea da, eta kate-trofikoaren goikaldean dago kokatuta. Euskadin ez daude Amerikan bezain harrapakin handirik (bisonteak,altzeak...), beraz orkatzak, oreinak, untxiak edo erbiak jaten dituzte.

BIZIMODUA:

Otsoak 6-20 kopuruko taldeetan bizi dira, Haragijaleak direnez, talde batean bizitzeak gauza asko errazten dizkie ehizatzerako orduan. Otsoak, pentsatzen denaren kontra, ez dira animalia agresiboak, baina beste edozein animaliarekin borroka egingo dute janaria edo haien lurraldea defendatzeko.

Eme bakoitzak lau edo 6 kume ditu kumaldi bakoitzean.

ETSAIAK:

Otso bakarti bat basoan

Euskadin ez dago otsoa hil dezakeen beste animaliarik, beraz bere etsai bakarra gizakia da. 1950. urtean ehiza zela eta, otsoa guztiz desagertu egin zen, baina gaur egun, sortea badaukagu, Karrantza aldeko basoetan ikus daitezke.

Izurdea (Delphinus Delphis)

NON BIZI DA?

Izurde taldea ehizan

Izurdea mundu osoko itsasoetan bizi den zetazeo bat da. Ur tropikal eta subtropikaletan bizi ohi da, baina Japoniako itsasoetan edota itsaso Beltzean ikusiak izan dira. Euskadin, Santurtzitik itsasoan barrena bagoaz, izurdeak edota baleak ikus daitezke.

ZERTAZ ELIKATZEN DA?

Izurde jaio-berriak esneaz elikatzen dira. Helduak berriz, arrainak, txibiak eta itsaskiak jaten dituzte, haien hortz zorrotzetaz baliatuta. Izurdeak taldean ehizatzen dute, denon artean arrain kopuru handiagoa lortzeko asmoz.

BIZIMODUA:

Izurde emea bere kumearekin

Ez dago desberdintasun nagusrik arren eta emeen artean. Normalean, emeek 5 edo 12 urte dituztenean lortzen dute heldutasun sexuala, eta arrek berriz 9 edo 13 urte dituztenean. Kume bakarra izaten dute, zeinek amarekin eta taldearekin 3 edo 6 urtez bizi da, ehiza teknikak eta itsasoan bizirauteko teknikak ikasiz. 

Basurdea (Sus scrofa)

NON BIZI DA?

Basurde talde bat basoan barrena

Basurdea, Euskadin erraz ikus daitezken animalienetakoa da. Baso eta ingurune sastrakatsuak dituzte gogoko, baina belardi zabaletan, nekazaritza lurretan edota paduretan ere ikusiak izan dira. Euskadiko hainbat Parke Naturaletan eta eremu desberdinetan aurki daitezke basurdeak, esate baterako, Gorbean edo Urkiolan.

ZERTAZ ELIKATZEN DA?

Basurdeak animalia orojaleak dira, sustraiak edozein motatako fruitak, belarra, garia, artoa, barazkiak edota beste animalia txikiak (bizirik edo hilda) jateko kapaza. 

BIZIMODUA:

Basurde emeak kumeekin

Basurdeak oso animalia sozialak dira eta dozena erdiko taldeak osatzen dituzte emez eta kumez osatuta. Egunean zehar, ez dira oso aktiboak, baina arratsalde eta gauetan basotik zehar mugitzen dira janari bila, 2 edota 14 kilometro eginez. Nahiz eta animalia indartsuak izan, etsaiak dituzte. Ehiztariek trofeo bezala hiltzen dituzte, baserritarrek haien landak eta hortuak babesteko. Horretaz gain, basoetan bertan etsai naturalak dituzte: otsoak. 

Basurde-kumea

ARRA EDO EMEA?

Tamaina da arren eta emeen arteko desberdintasun nagusia, baita letaginen tamaina ere. Estaldura garaian, taldeko eme guztiek erditzeko momentua sinkronizatezen dute. Momentua heltzen denean, emeak taldea utzi eta basoan barrena sartzen da. Gutxi gora-behera sei basurdekume izaten dituzte.

Mokozabala (Platalea Leucorodia)

NON BIZI DA?

Mokozabalak zangaluzeen taldeko ur baxuetako lurraldeetan eta hezegunetan bizi diren hegaztiak dira. Euskadin; Urdaibain, Mundakan eta Txingudin ikus daitezke.

ZERTAZ ELIKATZEN DA?

Moko luzea eta zapala dutenez, erraz arakatu dezakete hezeguneetako lokatza arrain txikiak, intsektuak edo larbak aurkitzeko.

Mokozabal Arrosa

ITXURA:

Mokozabalak oso erraz antzeman daitezkeen hegaztia dira, bere moko berezia eta bere zango luzeak direla eta. Arren eta emeen artean ez dago desberdintasun handirik (mokoaren luzeera, batez ere), baina mokozabal mota desberdinen artean badago deberdintasunik, kolorea batez ere. Talde txikietan bizi da, eta eguneko 24 orduak pasatzen ditu ehizan.

ERRUTE GARAIA:

Mokozabal talde gaztea

Mokozabalak klima beroko herrialdeetara emigratzen dute negua pasatzeko asmoz. Negua pasa eta gero bueltatu (otsailean edo martxoan) eta jarraigo denboraldian habia egiten hasten dira, sastrakak eta makiltxoak erabiliz. Habia zuhaitz edo zuhaixka batean egiten dute. Gutxi gora-behera, 1-5 arrautz artean erruten dituzte. eta bi gurasoek parte hartzen dute txiten hazkuntzaz.

Orein Gorria (Cervus Elaphus)

NON BIZI DA?

Oreina, Euskal Herri osoan bizi den ugaztuna da. Nahiz eta duela 30 urte espeziea ia desagertua egon (ehizaren ondorioz), Euskal Herriko parke naturalek egindako ahaleginei esker gaur egun orein talde handiak ikus daitezke basoetan eta belardietan, batez ere Arabako aldean, Gorbeako Parke Naturalean etab.

ZERTAZ ELIKATZEN DIRA?

Belarjaleak dira, eta udaberrian eta udan zehar belar berdea, landareak eta zuhaitzen hostoak jaten dituzte. Neguan berriz, elurra dela eta sustraiak edota adar lehorrak jaten dituzte. Normalean, aktiboagoak dira eguneko lehen orduetan eta gauean.  

Orein emea bere kumearekin

ARRA EDO EMEA?

Arrak eta emeak erraz desberdin daitezke: arrak emeak baino handiagoak dira eta adarrak dituzte. Udazkenean, irailean eta urrian hain zuzen ere, estalketa garaia da eta mendietan arren marruak entzun daietzke emeak elkartzeko asmoz. Ar batek, 20 emez osatutako talde bat izan dezake. Estalketa garaia pasa eta gero, haurdun geratu diren orein-emeak taldea eta belardi zabalak uzten dituzte  eta basoan barrena sartzen dira, erditu arte. Normalean oreinkume bat edo bi izaten dituzte udaberria aldera. 

ETSAIAK:

Nahiz eta animalia indartsuak izan (ar batek 200kg pisa ditzake), etsai naturalak ere baditu, gizakiaz aparte. Karrantza aldean, otso ugariko lekua denez, oreinek arazoak izan dituzte bertan zehar hedatzeko. Beraz esan dezakegu otsoa eta gizakia direla bere etsai nagusiak.